Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
Σενάριο για πρωτογενές έλλειμμα της τάξεως των 14 δισ. ευρώ, υπερδιπλάσιο συγκριτικά με αυτό που έχει εγγραφεί στον φετινό προϋπολογισμό -περίπου 6,6 δισ. ευρώ-, μελετάνε στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Παρά το γεγονός ότι έχουν συμπληρωθεί μόλις 6 εβδομάδες από τις αρχές του χρόνου, ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της φετινής χρονιάς αναμένεται ότι θα είναι πολύ μεγάλος. Ακόμη και αν τα lockdowns τελειώσουν στο τέλος Μαρτίου, τα μέτρα στήριξης που έχουν ήδη δρομολογηθεί έχουν πολύ μεγαλύτερο δημοσιονομικό κόστος από αυτό που είχε προβλεφθεί τον περασμένο Νοέμβριο.
Επίσης, το παρατεταμένο lockdown, που ουσιαστικά συνεχίζεται από τις αρχές Νοεμβρίου -και το οποίο δεν είχε προβλεφθεί κατά τη σύνταξη του προϋπολογισμού-, θα επηρεάσει καθοριστικά τα φορολογικά έσοδα του πρώτου τετραμήνου. Ήδη η πρόβλεψη για συγκέντρωση φορολογικών εσόδων 48,65 δισ. ευρώ μέσα στο 2021 φαντάζει υπεραισιόδοξη.
Με έλλειμμα 14 δισ. ευρώ σε πρωτογενές επίπεδο, θα χρειαστεί να ανατραπεί η πρόβλεψη τόσο για το δημόσιο χρέος όσο και για το υπόλοιπο των ταμειακών διαθεσίμων. Η εκτίμηση ότι το δημόσιο χρέος θα συγκρατηθεί στα 344 δισ. ευρώ δεν θα επιβεβαιωθεί, καθώς το χρέος αναμένεται να κινηθεί στην περιοχή των 350 δισ. ευρώ. Από την άλλη, η πρόβλεψη ρίχνει τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας στην περιοχή των 23-24 δισ. ευρώ από περίπου 31 δισ. ευρώ που ήταν στο τέλος του 2020. Η ανατροπή του προϋπολογισμού, πάντως, δεν θα είναι μόνο «ελληνικό φαινόμενο». Αντίστοιχη -αν όχι χειρότερη- αναμένεται ότι θα είναι η εικόνα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό πρακτικά αναμένεται να οδηγήσει στην απόφαση για σχετική ή και πλήρη δημοσιονομική χαλάρωση και το 2022. Ήδη κρίνεται ότι θα ήταν ουτοπικό η Ελλάδα, από ένα πρωτογενές έλλειμμα που μπορεί να φτάσει φέτος στο 8% ή και ακόμη περισσότερο, να επιστρέψει το 2022 σε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ.
Τα δεδομένα και η ανατροπή τους
Ο φετινός προϋπολογισμός συντάχθηκε με πρόβλεψη για πρωτογενές έλλειμμα 6,591 δισ. ευρώ σε επίπεδο γενικής κυβέρνησης με βάση τη μεθοδολογία ESA 2010 και 6,67 δισ. ευρώ με βάση τη μεθοδολογία της ενισχυμένης εποπτείας.
Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 3,88% του ΑΕΠ, αλλά με την παραδοχή ότι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας θα διαμορφωθεί στα 172 δισ. ευρώ. Η πρόβλεψη έχει στηριχτεί στην εκτίμηση ότι τα φορολογικά έσοδα θα διαμορφωθούν στα 48,65 δισ. ευρώ. Γιατί ανατρέπονται τώρα τα δεδομένα;
1 Αναμένεται να υπάρξει «τρύπα» στα φορολογικά έσοδα, κάτι που ίσως να φανεί από… σήμερα. Εντός της ημέρας ανακοινώνεται η πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού τον Ιανουάριο. Τα μηνύματα δεν είναι τόσο ενθαρρυντικά, καθώς και ο πήχης είναι ψηλά: για τον Ιανουάριο, έχουν προϋπολογιστεί έσοδα 4,66 δισ. ευρώ με τα 3,986 δισ. ευρώ να πρέπει να προέλθουν από φόρους. Με κλειστή την αγορά τον Δεκέμβριο, όμως, αναμένεται να αποτυπωθεί πολύ μεγάλη τρύπα στις εισπράξεις από τον ΦΠΑ. Υπενθυμίζεται ότι η βασική πηγή εσόδων του προϋπολογισμού τον Ιανουάριο είναι ο ΦΠΑ που καταβάλλουν οι εταιρείες είτε για τον Δεκέμβριο (σε περίπτωση που τηρούν διπλογραφικά βιβλία) είτε για ολόκληρο το δ’ τρίμηνο (σε περίπτωση που τηρούν απλογραφικά βιβλία). Εκτός από τον Ιανουάριο, τρύπα αναμένεται και στα έσοδα του Φεβρουαρίου, δεδομένου ότι η χώρα μπήκε σε ακόμη πιο αυστηρό lockdown, ενώ πλέον είναι πολύ πιθανό η άσχημη εικόνα όσον αφορά την πορεία των φορολογικών εσόδων να συνεχιστεί και τον Μάρτιο. Είναι πολλά τα… απρόβλεπτα που έχουν ήδη καταγραφεί στις πρώτες ημέρες της φετινής χρονιάς και επηρεάζουν αρνητικά τα έσοδα του προϋπολογισμού. Για παράδειγμα, οι εκατοντάδες χιλιάδες αναστολές συμβάσεων εργασίας θα επηρεάσουν τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων ακόμη περισσότερο μέσω της παρακράτησης φόρου. Επίσης, ο ΦΠΑ του πρώτου τριμήνου του 2021 πρακτικά θεωρείται χαμένη υπόθεση, κάτι που θα επηρεάσει τα έσοδα μέχρι και τον Απρίλιο. Μεγαλύτερη τρύπα από το προβλεπόμενο αναμένεται να καταγραφεί και από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης, ειδικά σε ό,τι αφορά τον ειδικό φόρο των καυσίμων.
2 Για πολλά από τα μέτρα στήριξης που ήδη εφαρμόζονται, είτε δεν έχει γίνει πρόβλεψη στον προϋπολογισμό, είτε έχει γίνει πρόβλεψη για σαφώς μικρότερα ποσά. Υποτίθεται ότι στον φετινό προϋπολογισμό είχε μπει ένα «μαξιλάρι» τριών δισ. ευρώ για να καλύψει όλα τα μέτρα στήριξης που ενδεχομένως θα απαιτούνταν. Με αυτά τα τρία δισ. ευρώ, όμως, ουσιαστικά θα καλυφθούν οι τρεις φάσεις επιστρεπτέας προκαταβολής του 2021 και τίποτα περισσότερο: η 5η φάση που ολοκληρώνεται αυτή την εβδομάδα, οπότε και προγραμματίζεται να γίνουν οι τελευταίες πληρωμές με συνολικό προϋπολογισμό κοντά στο 1,5 δισ. ευρώ, η 6η φάση, που επίσης μπήκε σε φάση υλοποίησης με την έναρξη της διαδικασίας υποβολής των αιτήσεων ώστε να διατεθούν περί τα 500 εκατ. ευρώ, αλλά και η 7η φάση, η οποία θα έχει προϋπολογισμό 1 δισ. ευρώ. Από εκεί και πέρα, ήδη υπάρχουν μέτρα στήριξης σε εξέλιξη που δεν έχουν προβλεφθεί από τον προϋπολογισμό. Π.χ., για την αποζημίωση ειδικού σκοπού στους εργαζόμενους σε καθεστώς αναστολής έχουν προβλεφθεί 439 εκατ. ευρώ. Μόνο για το πρώτο τρίμηνο, όμως, εκτιμάται ότι θα χρειαστεί πάνω από 1 δισ. ευρώ. Επίσης, για την κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών αυτών των εργαζόμενων έχει εγγραφεί δαπάνη 246 εκατ. ευρώ, αλλά η σχετική ανάγκη αναμένεται να γίνει ακόμη και τριπλάσια.
3 Η απόφαση να παραταθεί η περίοδος χάριτος για την πληρωμή των φόρων που συσσωρεύτηκαν μέσα στην πανδημία έχει επίσης δημοσιονομικό κόστος. Για παράδειγμα, είχε προϋπολογιστεί ότι θα εισπραχθούν 174 εκατ. ευρώ από τον ΦΠΑ επιχειρήσεων και αυτοαπασχολουμένων, κάτι που «πάγωσε» μέσα στο 2020. Αυτό το ποσό δεν θα εισπραχθεί, καθώς μετατίθεται για να πληρωθεί από τον Ιανουάριο του 2022 και μετά. Επίσης, δεν θα εισπραχθεί προϋπολογισθέν ποσό της τάξεως των 46 εκατ. ευρώ από ασφαλιστικές εισφορές που ήταν προγραμματισμένο να εισπραχθούν φέτος. Στον προϋπολογισμό δεν έχει εγγραφεί πρόβλεψη για αναστολή φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων μέσα στο 2021, κάτι όμως που έχει ήδη συμβεί και για τον Ιανουάριο και για τον Φεβρουάριο. Η παράταση στους μηνιαίους συντελεστές του ΦΠΑ μέχρι τον Σεπτέμβριο έχει επίσης πρόσθετο δημοσιονομικό κόστος δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Καμία πρόβλεψη δεν έχει γίνει και για τις αποζημιώσεις των ιδιοκτητών ακινήτων. Ωστόσο, αναμένεται ότι θα μαζευτεί ποσό της τάξεως των 150-200 εκατ. ευρώ για το πρώτο τρίμηνο, καθώς με τον μηδενισμό του ενοικίου σε όλες τις επιχειρήσεις λιανεμπορίου, εστίασης κ.λπ., οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να εισπράξουν αποζημίωση απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό, το 80% του ενοικίου.
4 Έχουν δρομολογηθεί νέα μέτρα στήριξης που δεν έχουν ενσωματωθεί στον προϋπολογισμό, αλλά θα υλοποιηθούν. Η απόφαση για τη «Γέφυρα 2» έχει ήδη ληφθεί και ο προϋπολογισμός της θα φτάσει στα 300-400 εκατ. ευρώ. Επιπλέον 500 εκατ. ευρώ θα είναι ο προϋπολογισμός του προγράμματος για την επιδότηση παγίων δαπανών, για το οποίο επίσης δεν υπάρχει πρόβλεψη στον κρατικό προϋπολογισμό.
